چرا استخر ذخیره آب کشاورزی؟ چرا استخر ژئوممبران؟
استخر ذخیره آب کشاورزی (استخر ژئوممبران) با توجه به بحران کم‌آبی، برای کشاورزان امری بسیار جدی است. افزایش روزافزون تقاضا برای آب و کمبود منابع آبی جدید، اهمیت ساخت استخر ذخیره آب کشاورزی برای این منابع مایع حیات، روز به روز بیشتر شده است.
بیشتر بدانید : ورق ژئوممبران گروه صنعتی ظریف مصور
استخر ژئوممبران (Geomembrane Pool)؟
ورق ژئوممبران نفوذناپذیری نزدیک به ۱۰۰ درصد دارد. درحالیکه بتن، سنگ و سیمان نفوذناپذیری اندکی دارد. تغییر روش‌های انتقال آب از روش‌های سنتی به روش‌های مدرن برای جلوگیری هدر رفت آب در شبکه‌های توزیع بسیار تأثیرگذار است. ذخیره آب کشاورزی در فصل‌های بارندگی و بارش برف و استفاده آن در فصل‌های گرم، در هر زمان از شبانه روز، از دیگر مزایای ساخت استخر ذخیره آب کشاورزی (استخر ژئوممبران) میباشد.
بیشتر بدانید : چرا ژئوممبران ظریف مصور؟ + بهمراه ویدئو
ژئوممبران پلی‌اتیلن سنگین ( HDPE) تولیدی شرکت یلدا
ژئوممبران پلی‌اتیلن سنگین ( ژئوممبران HDPE) محصول تولیدی شرکت یلدا، وابسته به گروه صنعتی ظریف مصور می باشد. در حقیقت ورقهای ژئوممبران از مواد پلیمری پلی‌اتیلن با ترکیب ۲% کربن سیاه یا مستربچ رنگی با ضخامت ۲/۰ تا ۵ میلی‌متر، عرض ۲ تا ۸ متر و طول ۵۰ تا ۲۰۰ متر ساخته می‌شوند. و به عنوان پوشش و عایق مخازن با کاربری‌های گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بیشتر بدانید : ژئوممبران پلی اتیلن سبک (ژئوممبران LLDPE)
۹ مرحله مهم در ساخت استخر ذخیره آب کشاورزی – ساخت استخر ژئوممبران:
- تعیین محل استخر ذخیره آب کشاورزی
- محاسبه حجم آب و شکل هندسی استخر ذخیره آب کشاورزی
- خاک برداری/خاک ریزی و کف سازی استاندارد استخر ذخیره آب کشاورزی
- انتخاب نوع ژئوممبران و ژئوتکستایل استخر ذخیره آب کشاورزی
- تعیین ورود و خروج آب استخر کشاورزی
- اجرای ژئوتکستایل و لایه ژئوممبران و جوشکاری آن
- ایجاد حصار حفاظتی استخر ذخیره آب کشاورزی
- آبگیری استخر ذخیره آب کشاورزی
- کنترل نهایی و پر کردن ترانشه استخر آب کشاورزی
۱. تعیین محل استخر ذخیره آب کشاورزی
با توجه به منابع تأمین آب از قبیل: آب چاه، رودخانه، قنات، چشمه، سیلاب و غیره و بررسی فاصله تا استخر، شیب زمین و روش انتقال آب به استخر ژئوممبران (پمپاژ، کانال آبیاری و …) و نحوه خروج آب تا محل کشت (ثقلی، پمپاژ و …) می‌توان محل احداث استخر را انتخاب نمود و به‌طور کل محلی باید انتخاب شود که کمترین هزینه و زمان برای بسترسازی استخر و انتقال آب به استخر و خروج آن را در برداشته باشد. همچنین نوع ساختار خاک را نیز باید بررسی کرد.
۲. محاسبه حجم آب و شکل هندسی استخر ذخیره آب کشاورزی
بعد از نقشه برداری، با توجه به حجم منابع آبی در دسترس مانند حق آبه و تعیین دبی و زمان ورودی آب به استخر و حجم آب مورد نیاز کشاورز، حجم کل آب قابل ذخیره‌سازی را با در نظر گرفتن یک ضریب اطمینان، محاسبه می‌کنیم. و با توجه به اینکه محدودیتی برای عایق‌بندی ژئوممبران در شکل و اندازه استخر نیست پس محاسبه شکل هندسی براساس کمترین هزینه خاک برداری یا خاک ریزی انجام می‌شود.
۳. خاک برداری/خاک ریزی و کف سازی استاندارد استخر ذخیره آب کشاورزی
بسترسازی مناسب تأثیر مهمی در سلامت و حفظ طول عمر ورق ژئوممبران در استخر دارد و بستر استخر یا با خاک‌برداری و کندن گودال ساخته می‌شود یا با درست کردن خاک‌ریز ولی در هر دو صورت نکاتی که باید رعایت گردد عبارت است از:
- برای جلوگیری از ریزش دیواره‌ها رعایت شیب استاندارد (۱/۱) یا ۴۵ تا ۶۰ درجه دیواره‌های استخر ژئوممبران
- صاف کردن و متراکم کردن سطوح با حداقل ۷۰% تراکم با کوبیدن غلتک و جمع‌آوری سنگ ریزه‌ها و پاشیدن مصالح نرم مانند ماسه
- برای زیبایی شکل هندسی استخر و عدم ریزش دیواره‌ها، با آجر دیوارچینی و بتن‌ریزی کرد اما الزامی ندارد.
- ایجاد ترانشه یا حوضچه‌ای دورتادور استخر به تناسب عمق استخر با فاصله حدود ۷۰ الی ۱۰۰ سانتیمتر با عرض بین ۵۰ تا ۷۰ سانتیمتر و با عمق ۵۰ سانتیمتر گودالی حفر می‌گردد که لبه‌های ورقهای ژئوممبران داخل آن جای می‌گیرد و روی آن تعدادی کیسه خاک ریخته می‌شود که با اضافه شدن آب ورق بتواند حرکت کند و کامل در کف بستر ثابت شود و با پر شدن کامل استخر بعد از تست نشت‌یابی، ترانشه پر از خاک یا بتن نرم می‌شود.
۴. انتخاب نوع ژئوممبران و ژئوتکستایل استخر ذخیره آب کشاورزی
با توجه به تنوع زیاد ژئوممبران و تولیدکنندگان آن، انتخاب مناسبت ترین ژئوممبران امری بسیار مهم است که با تحقیق می‌توان بهترین محصول با کیفیت و استاندارد و تولید کننده معتبر را شناسایی کرد. در کل، هر نوع ورق ژئوممبران با هر برندی باید دارای برگه مشخصات با استاندارد بین‌المللی GM13 و برگه بهره‌برداری از وزارت صنعت معدن و تجارت و برگه ضمانت ۱۰ ساله داشته باشد و برای عمق زیر ۱۰ متر با شیب ۴۵ از ضخامت ۱.۵ میلی‌متر و در صورت عمق بیشتر از ضخامت ۲ میلی‌متر به بالا استفاده می‌شود.
برای جلوگیری فرسایش خاک و حفاظت از ژئوممبران و طولانی شدن عمر آن و عدم چروکیدگی ژئوممبران می بایست از پوشش نمدی محافظ ژئوتکستایل از جنس پلی پروپیلن PP یا پلی‌استر PET که آن نیز باید دارای استاندارد بین‌المللی GT12 و ضمانت‌نامه باشد و برای انتخاب نوع ژئوتکستایل بسته به نرمی بستر از حداقل گرماژ ۳۰۰ گرم و ترجیحاً سفیدرنگ استفاده می‌شود و در صورتیکه میزان سنگ‌ریزه بیشتر باشد از گرماژ بالاتر پس از اعلام کارشناس فنی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۵. تعیین ورود و خروج آب استخر کشاورزی انواع لوله‌گذاری
- لوله ورودی
- لوله خروجی
- لوله سرریز آب
جنس همه آن‌ها حتماً باید پلی‌اتیلن باشد و تا حد امکان در استخر لوله‌ای کار نشود و لوله ورودی از بالا و در صورت داشتن گل ولای در آب از حوضچه استراحت یا چندلایه فیلتر استفاده شود و خروجی آن با پمپ روی شناور (ترجیحاً با اتاقکی مشبک از پلاستیک و آلومینیوم) یا پمپ کفکش باشد و اگر قرار به استفاده از لوله خروج باشد.
حتماً باید با فاصله ۱ متری از لبه‌ها و گوشه‌ها در کف باشد و به‌صورت سیفونی داخل چاله‌ای کار شود و با بتن‌ریزی ۵۰ سانتیمتر اطراف آن، لوله ثابت شود که وزن آب موجب افت سطح روی لوله و جدا شدن جوش ورق‌ها و نشت آب نشود و در صورت نیاز به لوله سرریز، از لبه استخر ۱۰ تا ۵۰ سانتیمتر پایین‌تر لوله با قطر ۲۵ سانتیمتر به بالا نصب می‌گردد.
۶. اجرای ژئوتکستایل و لایه ژئوممبران و جوشکاری آن
توجه داشته باشید برای نصب عایق می‌بایست آب و هوا مناسب جوشکاری باشد، یعنی بارندگی نباشد و دما بین ۰ تا ۷۰ درجه سانتی‌گراد باشد. ابتدا پوشش نمدی محافظ ژئوتکستایل پهن و با سشوار حرارتی لبه‌های آن را به هم متصل می‌کنیم و پس از آن نوبت اجرای لایه ژئوممبران میباشد که در این مرحله ابتدا با توجه به عرض ورق‌ها فضایی را برای برش ورق‌ها تعبیه کرده و بعد از برش این ورق‌ها به صورتی که لبه‌های آن روی‌هم قرار گیرد در کف و دیواره‌های استخر پهن می‌شوند.
بیشتر بدانید : ۶ مرحله نصب ژئوتکستایل برای تثبیت جاده
در صورتیکه لبه‌ها تمیز و خشک باشد با استفاده از دستگاه مخصوص جوش حرارتی اتوماتیک توسط تکنسین، ورق‌ها با دو خط جوش با فاصله بین ۱.۵ سانتیمتر به یکدیگر جوش داده می‌شوند و از آن فضای خالی برای انجام آزمایش‌های تست جرقه، تست خلع، تست فشار هوا، تست اسپارک در استخرهای بزرگ انجام می‌گیرد.
بیشتر بدانید : ۴ نکته مهم در جوشکاری ورق ژئوممبران به همراه ۳ روش تست
۷. ایجاد حصار حفاظتی استخر ذخیره آب کشاورزی
با توجه به اهمیت جلوگیری غرق شدن انسان یا جاندار دیگر قبل از آب گیری، نصب فنس و تابلوهای هشدار دهنده الزامی است و درصورت کوتاهی در اجرای آن و رخ دادن حادثه و خسارت مالی یا جانی، مالک یا بهره‌بردار مقصر شناخته می‌شود.
بهترین مصالح برای حصار یا فنس، توری گالوانیزه با مش ۶*۶ از مفتول ۲.۵ با عرض ۲ متر و لوله آهنی با قطر ۵ سانتیمتر (لوله داربست) یا نبشی ۶ و طول ۳۰۰ سانتیمتر که ۵۰ سانتیمتر بالای آن با زاویه خم داده شود و ۵۰ سانتیمتر پایین نیز با اتصال حداقل سه‌شاخه به آن در بتن قرار می‌گیرد و نقاط اتصال فنس با لوله‌های نگه دارنده با مفتول ۳ یا ۴ (سیم جوش) حلقه‌هایی زده می‌شود و در صورت نیاز سیم خاردار نصب می‌گردد.
۸. آبگیری استخر ذخیره آب کشاورزی
بعد از تست‌های مختلف توسط تکنسین و کنترل چشمی تمام نقاط جوشکاری شده و در صورت استفاده لوله، کنترل محل اتصال، آبگیری را شروع می‌کنیم و در اولین مرحله آبگیری، استخر ژئوممبران را به ارتفاع ۵۰ الی ۷۰ سانتیمتر از کف، آب می‌کنیم و پس از دو روز که ورق نشست خود در بستر خاک انجام داد، خط آب را نشانه‌گذاری می‌کنیم و در روزهای سوم و چهارم آن را چک می‌کنیم و با در نظر گرفتن میزان تبخیر آب در هر منطقه، اگر حجم آب کم نکرده باشد به مراحل تست بعدی می‌رویم به این صورت که آبگیری در سه مرحله ۳۰% ۶۰% ۹۰% و در هر مرحله به دلیل نشست ورق یک روز بعد از آبگیری نشانه‌گذاری می‌کنیم تا نشست ورق صورت گیرد و در چند مرحله استخر آب می‌شود که در هر مرحله اگر سوراخی بود نیاز به خالی کردن کل استخر نباشد و در صورت داشتن هدر رفت آب نقطه سوراخ شناسایی و مجدد جوشکاری می‌شود
۹. کنترل نهایی و پر کردن ترانشه استخر آب کشاورزی
در حین آبگیری تعدادی کیسه خاک در ترانشه روی لبه ورق‌ها گذاشته می‌شود که با اضافه شدن آب استخر، ورق بتواند حرکت کند و کامل در کف بستر خود ثابت شود و بعد از آبگیری کامل حجم استخر می‌توانید چاله ترانشه را به‌طور کامل از خاک یا بتن سبک پرکنید. در نظر داشته باشید که اگر زودتر پر شود امکان دارد موجب بیش از حد کشش ورق و پارگی یا لایه هوا بین خاک و ژئوممبران به وجود آید که باعث کوتاهی عمر عایق استخر و هدر رفت آب می‌شود.
بیشتر بدانید : ۹ کاربرد ژئوممبران در صنایع مختلف